Szczepionka to preparat, który w założeniu imituje naturalną infekcję i prowadzi do rozwoju odporności analogicznej do tej którą uzyskuje organizm w czasie pierwszego kontaktu z prawdziwym drobnoustrojem (bakterią lub wirusem).
Szczepionka wywołuje odpowiedź immunologiczną podobną do naturalnej odporności, którą uzyskuje się po przebytym zakażeniu lub chorobie,
Głównym celem szczepionki jest ochrona przed ciężkim przebiegiem choroby i powikłaniami, których nie da się przewidzieć.
W skład szczepionki wchodzą najczęściej antygeny. Antygeny uzyskiwane są z żywych lub zabitych drobnoustrojów, ich oczyszczonych fragmentów lub produktów metabolizmu bakterii. Można je również pozyskać w wyniku inżynierii genetycznej. Szczepionki najnowszej generacji (np. mRNA lub wektorowe) zawierają informację genetyczną, na podstawie której (już w komórkach osoby zaszczepionej) produkowany jest antygen.
Ponadto szczepionka zawiera substancje pomocnicze. Wyróżniamy wśród nich: substancje stabilizujące, adiuwanty wzmacniające i przyspieszające pojawienie się odporności, substancje konserwujące, chroniące przed zanieczyszczeniem, a także śladowe ilości substancji pochodzących z procesu wytwarzania szczepionki.
Antygen ze szczepionki jak również antygen wyprodukowany w komórkach osoby zaszczepionej obudza komórki układu odpornościowego do produkcji swoistych przeciwciał (odpowiedź humoralna) oraz wyspecjalizowane komórki odpornościowe (odpowiedź komórkowa). Powstają także komórki pamięci immunologicznej, które zapewniają długotrwały efekt ochronny szczepienia.
Skuteczność szczepionki zależy od wyboru odpowiednich antygenów szczepionkowych oraz właściwych substancji pomocniczych, głównie adiuwantów i substancji stabilizujących, sposobu produkcji, sprawności układu odpornościowego szczepionej osoby oraz jej wieku, a także odpowiednio dobranego schematu szczepienia.
Programy szczepień
Program Szczepień Ochronnych popularnie nazywany Kalendarzem Szczepień, jest opracowywany każdego roku przez Główny Inspektorat Sanitarny. Zawiera wykaz obowiązkowych i zalecanych szczepień oraz zasady ich przeprowadzania. W niektórych przypadkach, np. z powodu opóźnienia w realizacji szczepień ze względu na stan zdrowia pacjenta, powrotu dziecka z innego kraju, konieczne jest opracowanie indywidualnego kalendarza szczepień ustalanego przez lekarza dla dziecka.
Pamiętaj, że:
Niezaszczepienie dziecka zdrowego (bez przeciwwskazań do szczepień) naraża je na zachorowanie i ewentualne powikłania choroby zakaźnej,
Rodzice mogą zdecydować się na zastąpienie bezpłatnych szczepionek obowiązkowych szczepionkami wysoko skojarzonymi, które zapewniają mniej wkłuć, mniej wizyt, mniej stresu i bólu dla dziecka.
Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne, finansowane z budżetu Ministerstwa Zdrowia. Należą do nich szczepienia przeciw: gruźlicy, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (wzw B), rotawirusom, błonicy, tężcowi i krztuścowi, ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis), inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu B (Hib), odrze, śwince, różyczce, pneumokokom, ospie wietrznej (w grupach ryzyka). Szczepienia obowiązkowe są realizowane do 19 roku życia oraz u osób dorosłych szczególnie narażonych (np. studentów medycyny).
Do szczepień zalecanych, za które muszą zapłacić rodzice/osoby zainteresowane szczepieniem, należą szczepionki przeciw: wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (wzw A), wzw B (osoby narażone na zakażenie), ospie wietrznej, grypie, pneumokokom (dla urodzonych przed 1 stycznia 2017), meningokokom, ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV), kleszczowemu zapaleniu mózgu, cholerze, durowi brzusznemu, wściekliźnie, żółtej gorączce.
Szczepienia podróży
Podróżowanie zawsze związane jest z różnymi rodzajami zagrożeń. Szacunkowo co druga lub trzecia osoba podróżująca do krajów rozwijających się zachoruje w czasie podróży.
Pamiętaj, że:
wykonanie przed wyjazdem wszystkich zalecanych szczepień to najlepszy sposób zabezpieczenia przed zachorowaniem w czasie podróży lub po jej zakończeniu,
jedynym szczepieniem wymaganym, zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi Światowej Organizacji Zdrowia, podczas podróży do części krajów Afryki i Ameryki Południowej, jest szczepienie przeciw żółtej gorączce.
Każda rozsądna osoba, która wybiera się w rejony zagrożone zwiększonym ryzykiem zachorowania, skonsultować się z lekarzem przed wyjazdem, sprawdzić stan zaszczepienia z listą obowiązkowych oraz zalecanych szczepień, sprawdzić zalecenia dotyczące podróżujących do danego kraju, zabrać apteczkę podróżną z lekami przeciwbiegunkowymi, przygotować odpowiednią odzież, zaopatrzyć się w preparaty odstraszające owady, ubezpieczyć się od kosztów leczenia oraz w razie potrzeby zastosować profilaktykę przeciwmalaryczną. Ważnym elementem jest samodzielna edukacja (zapoznanie z lokalnymi warunkami klimatycznymi i zwyczajami).
Zakres szczepień przed wyjazdem za granicę powinien określić lekarz w najbliższym punkcie szczepień dla podróżujących, w dużym stopniu zależy to od trasy wyjazdu, terminu, długości, charakteru oraz warunków podróży (inne zagrożenia czekają na wycieczce z pobytem w dużym mieście i hotelu kilku gwiazdkowym a inne w czasie pobytu „z plecakiem”). Jedynym szczepieniem wymaganym, zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi Światowej Organizacji Zdrowia, podczas podróży do części krajów Afryki i Ameryki Południowej, jest szczepienie przeciw żółtej gorączce. Uodpornienie najlepiej rozpocząć ok. 6 – 8 tygodni przed planowanym wyjazdem. Niektóre szczepienia wymagają podania kilku dawek w określonym schemacie szczepienia, z czego przed wyjazdem podaje się dwie dawki w odstępie 4 tygodni. Część szczepień wymaga podania tylko jednej dawki najpóźniej 2 tygodnie przed wyjazdem, np. szczepionkę przeciwko żółtej gorączce podaje się najpóźniej 10 dni przed wyjazdem.
Covid – szczepienia
Bieżące wykonywanie szczepień ochronnych oraz jak najszybsze uzupełnienie zaległych szczepień u dzieci zgodnie z Kalendarzem Szczepień obowiązującym w 2020 roku, w czasie pandemii COVOD-19 jest bardzo ważne. Inne choroby zakaźne, tj. krztusiec, odra, inwazyjna choroba pneumokokowa, biegunka rotawirusowa, inwazyjna choroba meningokokowa, ospa wietrzna stanowią dla dzieci znacznie większe zagrożenie niż COVID-19, który występuje u dzieci rzadko i przebiega łagodnie.
Szczepienia są bezpieczne, także w czasie pandemii. Lekarze i pielęgniarki stosują procedury, które minimalizują ryzyko zakażenia nowym koronawirusem. Nie należy obawiać się sytuacji, że zaszczepimy kogoś zakażonego SARS-CoV-2 i z tego powodu mogą pojawić się problemy zdrowotne. Potencjał układu immunologicznego jest ogromny. Nawet kilka szczepionek podanych w czasie 1 wizyty szczepiennej „zajmuje” jedynie ułamek (ok. 0,1 proc.) możliwości układu odpornościowego osoby zaszczepionej. Wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami różnych bakterii i wirusów i nie wpływa to na nasze decyzje odnośnie szczepień.
W czasie pandemii COVID-19 zasoby ochrony zdrowia koncentrują się przede wszystkim na walce z nowym koronawirusem. Stąd inna choroba w czasie pandemii może zwiększać ryzyko opóźnionej prawidłowej diagnozy i prawidłowego leczenia. Powinniśmy wykorzystać wszystkie możliwości aby ograniczyć ryzyko wystąpienia innej choroby zakaźnej oraz jej ciężkiego przebiegu wymagającego hospitalizacji. Taką ochronę zapewniają nam szczepienia.
Szczepienia przeciwko takim chorobom jak grypa czy pneumokokowe zapalenie płuc mają szczególne znaczenie w odniesieniu do układu oddechowego. Szczególnie u starszych dorosłych. Szczepienia przeciw grypie czy pneumokokom pomogą przygotować organizm do walki z zakażeniem SARS-Cov-2. W przypadku zakażenia wirusem SARS-Cov-2, lepiej być chronionym przed wirusem grypy czy pneumokokami. Chodzi również o uniknięcie koinfekcji wywołanych tymi patogenami, co może zwiększać ryzyko ciężkiego przebiegu choroby układu oddechowego.
GRYPA – szczepienia
Zgodnie z danymi NIZP PZH-PIB od początku września do końca października odnotowano 798 838 zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę.
Wzrosła liczba hospitalizacji wywołanych ciężkim przebiegiem tej choroby (2 211 pacjentów).
Szczyt zakażeń jeszcze przed nami. Zwykle przypada w styczniu – marcu.
W tej sytuacji najważniejsza jest mobilizacja wszystkich osób, organizacji i instytucji, które mogą mieć wpływ na pozytywne decyzje pacjentów o szczepieniach. Groźna jest perspektywa nałożenia się szczytów zachorowań na grypę oraz COVID-19, niestety wysoce prawdopodobne.
Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy apeluje do wszystkich środowisk medycznych o przyjęcie aktywnej postawy w promocji oraz wykonaniu szczepień ochronnych przeciw grypie.
Pacjenci mogą skorzystać z częściowej lub całkowitej refundacji szczepionki oraz bezpłatnie zaszczepić się przeciw grypie wybranych placówkach medycznych. W procesie szczepienia kluczowe są recepty, które mogą wystawiać wyłącznie lekarze. To od nich realnie zależy stan zaszczepienia pacjentów, dla których szczepienie może być interwencją ratującą zdrowie, a nawet życie.
Szczepienia to najlepsza możliwa profilaktyka pierwotna- dostępne nowe szczepionki to m.in. półpasiec, ospa, odkleszczowe zapalenie mózgu i wiele innych .
Tu znajdziesz pełen wykaz: https://szczepienia.pzh.gov.pl/
Szczegółowe informacje na temat szczepień i profilaktyki udzielą Ci nasi lekarze w Centrum Pcjenta Online oraz wskażą właściwą i bezpieczna formę ochrony przed chorobami zakaźnymi.
