Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome – IBS) to zaburzenie czynnościowe jelita cienkiego i grubego, objawiające się dyskomfortem i bólem brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień. IBS należy do najczęściej występujące zaburzeń przewodu pokarmowego. Szacuje się, że może dotyczyć nawet ok. 7-15% populacji. Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego?
Przyczyny choroby są złożone, jednak za główny czynnik uznaje się zaburzenie osi mózg-jelito.
Zespół jelita drażliwego jest przewlekłą i złożoną chorobą, której przyczyny nie są do końca poznane. Wyróżnia się kilka czynników, które mogą wywoływać objawy IBS, a są to:
Stres – osoby wrażliwe, które trudniej niż inni przeżywają sytuacje stresujące, są bardziej podatne na zachorowanie. Z tego względu na IBS często chorują osoby, u których występują różne zaburzenia psychiczne np. depresja, zaburzenia osobowości.
Niektóre pokarmy – uważa się, że jedzenie samo w sobie nie wywołuje objawów zespołu jelita drażliwego, ale niektóre pokarmy zawierające alergeny lub powodujące nietolerancje pokarmowego mogą nasilać występujące już symptomy.
Dysbioza jelitowa – zaburzenia we florze bakteryjnej jelit (wskutek antybiotykoterapii, chorób, niewłaściwej diety itp.) mogą być przyczyną IBS.
Przebyta infekcja jelit – tzw. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego. Często obserwuje się u osób, które w przeszłości doświadczyły ciężkiej biegunki spowodowanej infekcją bakteryjną lub wirusową.
Zaburzona perystaltyka lub biochemia jelit – w jelitach wydzielane są hormony i inne związki. Część z nich bierze udział w trawieniu i wchłanianiu substancji odżywczych. Nieprawidłowości w ich wydzielaniu zaburzają pracę jelit i mogą przyczyniać się do IBS.
Ponadto wyróżnia się kilka czynników ryzyka, które zwiększają szansę zachorowania na IBS:
Płeć – zespół jelita drażliwego dwukrotnie częściej występuje u kobiet.
Wiek – pierwsze objawy IBS najczęściej pojawiają się u osób młodych. 50% chorych pierwsze symptomy zgłasza przed ukończeniem 35. r.ż.
Zachorowania w rodzinie – osoby, u których w rodzinie występował zespół jelita drażliwego, są bardziej narażone na zachorowanie.
Zaburzenia depresyjno-lękowe – pacjenci, którzy chorują na depresję, nerwicę, doświadczają wahań nastrojów, cierpią na zaburzenia odżywiania lub inne o podłożu psychicznym częściej chorują na IBS.
U wielu osób z zespołem jelita drażliwego przyczyną choroby jest nie jeden, a kilka czynników. W przypadku IBS jak na dłoni widać zależność pomiędzy mózgiem a jelitami. Mózg wpływa na pracę żołądka i jelit – i na odwrót: mikroflora jelitowa ma wpływ na pracę mózgu. Zostało to udowodnione naukowo. Dlatego zaburzenia w jednym obszarze mogą powodować zaburzenia w innych. Na przykład antybiotykoterapia zaburza równowagę mikroflory jelitowej, co spowoduje gorszą tolerancję niektórych pokarmów. Z kolei zachwiany mikrobiom w jelitach może wpłynąć na mózg, przyczyniając się do zaburzeń psychicznych. Powstaje efekt domina i każdy element może stać się czynnikiem wyzwalającym objawy IBS.
Wyróżnia się 4 postacie zespołu jelita drażliwego:
- z dominującym zaparciem,
- z dominującą biegunką,
- mieszana,
- niezróżnicowana (niesklasyfikowana).
Zespół jelita drażliwego – leczenie
Czy istnieje skuteczny lek na zespół jelita drażliwego? Niestety nie. IBS jest bardzo złożoną chorobą. Na to, czy wystąpią objawy, a także jak bardzo będą nasilone, ma wpływ naprawdę wiele czynników. W leczeniu choroby najważniejsze są: umiejętność radzenia sobie ze stresem oraz dieta. Na obu polach można wspierać się lekami, ale one jedynie złagodzą objawy IBS, ale nie wyeliminują przyczyny.
W leczeniu zespołu jelita drażliwego pomocne mogą okazać się:
Leki przeciwdepresyjne – często łagodzą objawy IBS. Stosuje się trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) lub selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).
Leki rozkurczowe – działają na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i „uspokajają” jelita. Lekami rozkurczowymi są np. hioscyna i drotaweryna oraz olejek z mięty pieprzowej.
Leki na biegunkę – jeśli dominującym objawem są luźne stolce. Przykładowe leki: loperamid, eluksadolina lub rifaksymina.
Leki na zaparcia – jeśli dominującym objawem jest zatwardzenie. Przykładowe leki: makrogole, tegaserod, prukalopryd, inaklotyd, plekanatyd i lubiproston.
Probiotyki – czasami przy IBS stwierdza się zaburzenia flory bakteryjnej jelit. W takim przypadku probiotyki mogą pomóc przywrócić równowagę jelitową i uspokoić jelito drażliwe.
Wsparcie psychologiczne
Umiejętność radzenia sobie ze stresem jest kluczowa w leczeniu zespołu jelita drażliwego. Pamiętaj, że zawsze możesz skorzystać z profesjonalnej pomocy. W pierwszej kolejności udaj się do psychologa, który określi, jakiego rodzaju pomocy potrzebujesz. Być może poczujesz się lepiej już po kilku wizytach – sama rozmowa, poznanie skutecznych technik radzenia sobie ze stresem, mogą okazać się bardzo pomocne. A być może specjalista stwierdzi, że konieczne jest leczenie farmakologiczne – wtedy skieruje Cię do psychiatry. Jeśli Twój problem będzie bardziej złożony, konieczna może się okazać terapia w gabinecie psychoterapeuty.
Zespół naszych psychologów i lekarzy w Centrum Pacjenta Online pomoże Ci i skutecznie wesprze w opanowaniu objawów tej choroby.
Postępowanie dietetyczne w IBS
Nie istnieją jednolite zalecenia dla wszystkich chorych na IBS. Leczenie dietetyczne powinno być nastawione na łagodzenie objawów pochodzących z przewodu pokarmowego. Bardzo ważne jest indywidualne podejście do pacjenta. Pierwszym krokiem w dietoterapii powinna być ocena dotychczasowego sposobu żywienia. Istotne jest, aby ustalić:
- regularność oraz częstość spożywanych posiłków,
- rodzaj najczęściej spożywanych produktów, potraw i napojów,
- preferowany sposób przygotowania potraw,
- ilość wypijanej kawy i napojów alkoholowych,
- czy wprowadzono jakieś modyfikacje żywieniowe (wcześniejsze diety, wykluczenie określonych produktów czy potraw).
W tym celu najlepiej przez kilka dni prowadzić dziennik żywieniowy, gdzie oprócz ilości spożywanego pożywienia notuje się również doświadczane dolegliwości. Przeanalizowanie dziennika żywieniowego pacjenta może być pomocne w identyfikacji pokarmów nasilających objawy choroby, co pozwolić wyeliminować je z codziennej diety.
Lista produktów , których nie należy spożywać mając IBS?
Trudno jest stworzyć listę produktów zalecanych i przeciwwskazanych dla ogółu pacjentów z IBS. Istnieją jednak pokarmy, które często są źle tolerowane przez osoby z IBS (być może warto rozważyć ich wykluczenie):
- produkty mleczne,
- kawa,
- produkty z pszenicy,
- jaja,
- kukurydza,
- pomidory,
- cebula,
- drożdże,
- cytrusy,
- kapusta,
- nasiona roślin strączkowych,
- ostre przyprawy,
- produkty smażone
- produkty typu fast food.
Refluks
Otyłość
Cukrzyca
Wśród naszych dietetyków w Centrum Pacjenta Online otrzymasz porady , jak postępować i czego unikać mając IBS.
Na podstawie szczegółowego wywiadu oraz analizy laboratoryjnej badań ustalą dla Ciebie indywidualną dietę.
